در سال‌های پس از انقلاب اسلامی ایران توسعه مراکز آموزش عالی تنها در تناسب با رشد جمعیت بوده و آسیب‌شناسی تحولات در حوزه فرهنگ و هنر را در نظر نداشته است. لذا برنامه‌های توسعه‌ای در این حوزه اغلب به ازدیاد مراکز آموزشی معطوف شده است تا مسئله‌شناسی بومی و ملی و کشف راهبردهای ضروری در راستای اعتلای فرهنگ و هنر.
از سوی دیگر ضعف نظریه‌پردازی در ایران موجب شده دستاوردهای روز جهان نیز قابلیت استفاده در برنامه‌ریزی‌هایی که به رشد و اعتلای جامعه فرهنگی و هنری کشور بینجامد را تا حد زیادی از دست داده باشد. رفع این کاستی در گرو توسعه پژوهش‌های هدفمند و بومی است. تحقق این مهم در دنیای امروز با روش‌های متکی بر انزواطلبی و تحقیقات فردی میسر نخواهد بود. بلکه دنیای امروز نیازمند روش‌های نو است : اقدام سیستمی در پژوهش و تولید علم و هنر.
با این رویکرد پژوهشکده نظر ـ مرکز تحقیقات هنر، معماری و شهرسازی ـ در سال ۱۳۸۱ با اخذ موافقت اصولی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کار خود را آغاز کرده و موافقت قطعی با فعالیت خود را در سال ۱۳۸۳ از شورای گسترش آموزش عالی دریافت نمود.
اهداف
- گسترش مرزهای دانش و توسعه فرهنگی
- تلاش به منظور قرائت نوین از فرهنگ و هنر ملی و اسلامی ایران
- مددرسانی به تحقق جامعه متخصصان رشته‌های مرتبط
- زمینه‌سازی برای انجام مسئولیت اجتماعی فرهیختگان جامعه در حوزه هنر
راهبردها
- گسترش نشر مبتنی بر پژوهش و تولید علم
- اطلاع رسانی، تحلیل و نقد فعالیت‌های مرتبط در ایران و جهان
- اصالت کار گروهی و داوطلبانه
- تعامل با مراکز علمی داخلی و خارجی به منظور هم‌افزایی ظرفیت‌های موجود و بهره‌مندی از تجربه‌های نو