در آخرین روزهای سال 1393 شاهد برگزاری نمایشگاهی از آثار هنرمند فقید، «اتو پینه»، اولین مبدع هنر آسمان (sky art) در موزه هنرهای معاصر تهران بودیم. وی توانست در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم در قالب فعالیت در گروه «زیرو»، منظر آسمان روز و شب را به عنوان یک متن هنری معرفی کند. همگام با چنین جریان‌های هنری در دنیا، یکی از سرمایه‌گذاری‌های اصلی مدیران شهری در کلان‌شهرها توجه به منظر آسمان روز و شب است. متنی که تاکنون در شهر تهران مورد توجه قرار نگرفته و نوعی بی‌توجهی به پهنه آسمان مشاهده می‌شود. منظر آسمان تهران حتی در زمان مناسبت‌های ملی و مذهبی نیز چندان تفاوتی با ایام دیگر ندارد. نمی‌توان آتش‌بازی‌های سنتی و یا نورهای لیزری ساده و در نهایت هواکردن بالن‌های کوچک در ایام معدودی از سال را تحول عمده‌ای در منظر آسمان تهران دانست. برگزاری نمایشگاهی از آثار «اتو پینه» می‌تواند اقدامی مفید جهت آشنایی بیشتر مردم با نمونه های هنر شهری باشد تا بیشترین ارتباط را با عامه مردم برقرار کند و بدون شک برای شهروندان جای خالی هنر آسمان و هنر نور را در منظر تهران و نیز کلان‌شهرهای ایران واضح‌تر سازد.
یکی از بزرگترین آثار «پینه» در زمینه هنر آسمان اثر«رنگین کمان» المپیک سال 1972میلادی در مونیخ، در ابعاد 400 متری بود، تا به این ترتیب نوری در دل آسمان شب روشن کند. در حقیقت پینه پاسخ به سؤال «هنر چیست؟» را تغییر داد. وی به جای رنگ از نور بهره گرفت و پهنه آسمان را صفحه نقاشی خود کرد. از این رو با خلق تصاویر با استفاده از شکست نور و سایه به مفهوم تازه‌ای از هنر دست یافت و با شکستن همه مرز‌های هنر تا آن روز آسمان را عرصه نمایش خلاقیت هنری خویش قرار داد.
حدود 100 اثر از وی در موزه هنرهای معاصر تهران به نمایش درآمدند. از آن جمله می‌توان به چیدمان حجم‌های بادی هفت ستاره، اتاق نور پراک، و ارواح نور اشاره کرد. در این میان اثرچیدمانی “اتاق نور” ستایش‌شده‌‌ترین توصیف این هنرمند از “نور” است.
این نمایشگاه در شرایطی در تهران برگزار شد که جای خالی هنرهایی با تأکید بر پهنه آسمان و تأکید بر تکنولوژی‌ها و آخرین گرایش‌های هنر نور، شدیداً در آن احساس می‌شود. این در حالی است که مسئولین می‌توانند از طریق هنرهای شهری متناسب با فضای ایرانی-اسلامی نوعی جدید از زیبایی‌شناسی متناسب با شهری مدرن را در معرض دید شهروندان قرار دهند. عدم توجه مسئولین به این امر و منحصرکردن هنرهای شهری تهران به آثاری بر سطح زمین و دیوارها، از دست‌دادن پتانسیل و پهنه مناسب آسمان تهران محسوب می‌شود؛ پهنه‌ای که با وجود ساخت برج و آسمان‌خراش‌هایی در نقاطی از شهر، همچنان بکر و دست نخورده باقی مانده است. القای مفاهیم زیبایی‌شناسی در چنین پهنه بکری چه در شب و چه در روز سبب خواهد شد تا شهروندان هرازگاهی توجهی نیز به آسمان شهرشان داشته باشند. آسمانی که شاید در بسیاری از ایام سال نتوان رنگ آبی آن را به خاطر آلودگی‌های محیطی به خوبی تشخیص داد اما این امر نیز چیزی از انرژی و پتانسیل این بوم بکر نمی‌کاهد و شاید حتی توجه به آن را ضروری‌تر می‌سازد.
توجه به دستاوردهای چنین هنرمندان پیش‌گامی در زمینه هنر شهری، و برآورد نکات مثبت و منفی آثارشان و نیز بوم‌سازی آن‌ها توسط کارشناسان مربوطه می‌تواند راهگشای خوبی برای طراحان و مدیران شهری باشد تا بتوان منظر آسمان تهران را به گونه‌ای متمایز و پیشگام در سطح بین‌المللی مطرح کرد.
امید است با آشنایی هرچه بیشتر هنرمندان جوان و متعهد ایرانی با آخرین دستاوردهای هنرهای شهری دنیا از طریق برگزاری نمایشگاه‌هایی در این زمینه، در آینده‌ای نزدیک شاهد تحول در زمینه منظر آسمان تهران و دیگر کلان‌شهرهای ایران باشیم.
گلناز کشاورز، پژوهشگر دکتری پژوهش هنر، پژوهشکده نظر golkeshavarz@gmail.com
سلام
بسیار جالب بود و بدیع
ایده بسیار خوبیه
با آرزوی توفیق
بسیار عالی و خوب
با آرزوی توفیق و سلامتی برای شما