به محض عطف توجه هر جامعه يا ملتي به مفاهيم نوين «هويت» و «ارزش هاي اجتماعي» در عصر نو، موزه ها در آن سرزمين پديد مي آيند و با ثبت و ضبط و پيش چشم آوردن مظاهر مادي و معنوي گذشته هاي تاریخي هر جامعه و استمرار بخشيدن به هويت هاي جوامع در گذر زمان همچنان بر جاي ماندند. در اين ميان دفاع 8 ساله ملت ايران بعنوان یک نقطه عطف در تاريخ معاصر ایران به شمار مي آيد. طرحهای باغ موزه دفاع مقدس بعنوان یکی از طرحهای یادمانی براي اين نبرد نه فقط بعنوان ياد آوري حماسه اي براي نسل هاي تازه و آيندگان ، بلكه نماد تجديد ميثاق ملتي است با هويت و معناي حضور خويش و راهنماي مسيري كه اين ملت بايد بپيمايد . باغ موزه دفاع مقدس، یک موزه رویدادی است و متفاوت از موزه‌هایی است که صرفا بناها و اشیای تاریخی را به نمایش می‌گذارند. دراین میان باغ موزه دفاع مقدس تهران در شمالیترین قطعه اراضی مشجرعباس آباد و با زیربنای 205 هزار متر مربع با احتساب محوطه‌سازی، یک مجموعه بسیار بزرگ ونوین است. ساخت آن از سال ۱۳۸۴ آغاز شد و طراحی آن در قالب مسابقه ای با حضور ۲۵۰ گروه از طراحان مطرح کشور شکل گرفت.این باغ موزه در قطب فرهنگی پایتخت و در کنار مکان هایی چون، کتابخانه ملی، باغ هنر و مصلای شهر واقع شده است. و درآن سعی شده است تا با بهره گیری از فناوری های نوین، گوشه ای از رشادت های مردم و مفاهیم ارزشمند دفاع مقدس به نمایش گذاشته شود.
ابعاد ودلایل مختلف عدم جلب مخاطب توسط باغ موزه دفاع مقدس تهران
رسالت باغ موزه دفاع مقدس تهران براي ثبت و انتقال رشادت رزمندگان به نسلي كه از نزديك جنگ را نديده و نسل هاي بعدي كه نمي دانند هشت سال مقدس چگونه گذشته است بيش از سالهاي پيش و از هر زمان ديگري اهميت پيدا كرده است. نسل هاي گذشته به آنچه در جنگ گذشت نزديك تر بودند و نسل هاي بعد كه امروز جمعيت جوان را تشكيل مي دهند آن چنان كه بايد روحيه رسالت مدار و ظفرمندانه دهه اول انقلاب را به خاطر نمی آورند لذا تلاش طراح درراستاي انتقال مفاهيم گرانبها و انسان ساز دفاع مقدس به نسل هاي آتي هم به جهت ماندگار ساختن آن مفاهيم ارزنده و هم به سبب به كارگيري آن ارزش ها در جنبه ها ي مختلف فرهنگي و زندگي از اهميت بسزايي برخوردار است.
با توجه به اینکه جلب مخاطب توسط باغ موزه دفاع مقدس تهران یکی از مهمترین اهداف ساخت آن میباشد فلذا تحلیل کيفيت و کميت ايفاي این نقش آن از این منظر بسیار مهم میباشد. واز آنجا که این بنا میبایست با مخاطب رابطه اي قطعي و تعاملي دو سويه داشته باشد،فلذا ازيک سو بايد نمايشگر فرهنگ و عقايد مردم درفضاي هماهنگ با معماري همان محيط باشد و از سوي ديگر،میزان توفيق آن وابسته به ادراک و دريافت مردم و مخاطبين اثر مي باشد.
در حال حاضر با توجه به اینکه این بنا درجلب و ارتباط با مخاطب فاقد موفقیتهای لازم بر اساس اهداف و سیاستهای مجریان طرح میباشد بنظر میرسد که در این زمینه عوامل ذیل تاثیر گذار می باشند:
-قرارگیری بر ارتفاعات شمال شهرتهران و عدم دسترسی آسان به آن وعدم ارتباط مناسب با دیگر فضاهای شهر
-استفاده نامناسب از مصالح و مبلمان متناسب با موضوع منظر سایت و قرارگیری بدون برنامه و از پیش تعیین نشده ادوات و ماشین آلات جنگی
-عدم وجود پتانسیل حس مکان وسابقه تاریخی سایت برای مردم
-نامگذاری برخی فضاها بدون توجه به عملکرد، هویت و شکل گیری آن به واسطه گرافیک طرح .
-توجه مفرط به تکنولوژی در طرح و تلاش جهت اصالت بخشیدن به آن (مشابه موزه های جنگ دیگر کشورها)
– عدم استفاده از هنرهاي سنتي (بعنوان تجلي غني ترين و ناب ترين ارزش هاي قدسي و الهي )جهت نمایاندن ارزشهای دفاع مقدس
-بی توجهی به شکل متفاوت مفهوم جنگ در ایران بعنوان یک پدیده مشترک خاطره جمعی و هویتی یک ملت ونیز سمبلی از مقاوت، اتحاد، ایثار و دفاع ،با دیگرمفاهیم آن درسایرکشورها
-لحاظ نکردن تصاویر شهدای شاخص زن و نشر فعالیت های بانوان در مساجد و محلات با توجه به نقش تاثیرگذارآنان
نتیجه نهایی:
با توجه به جنبه هاي نظري معماري كه به ادراك مخاطب اهميت مي دهد و فضا را متناسب با معنا و مفهوم آن تعريف مي كند، بكارگيري مفاهيم ناب ايثار و شهادت در ساخت باغ موزه دفاع مقدس تهران به نحوي كه جاذب مخاطبان جديد و از گروههاي مختلف اجتماعي باشد بسیار شایسته تر بود ،علاوه بر آن جنبه هاي نمادين موضوع ايثار و شهادت علي الخصوص در ارتباط با شخصيتها و حوادث مرتبط، ايجاب ميکرد تا به نوعي معماري نمادين و يادماني در این طرح به كارگرفته میشدکه با اصالت دادن به مخاطب و ذهنيت وي در توليد نمادهاي مرتبط با هر يك از موضوعات دراماتيك از جمله ايثار، عشق، شهادت و امثال آنها موفق تر عمل میکرد.
در مجموع با توجه به اینکه باغ موزه دفاع مقدس تهران همه ابعاد کالبدی و غير فيزيكي (اجتماعي، فرهنگی و معنایی) يك عنصر شهري را دارا میباشد، فلذا میبایست جوابگوی نیازهای مختلف عملکردی و هویتی باشد. همانگونه که در ایجاد بناها و آثار یادمانی که ماندگاری و معناسازی بخش مهمی از اهداف آن است، مخاطب محوری و در نظر گرفتن نقش آن به لحاظ کارکردی، ذهنی و معنایی تأثیر بسیار زیادی در میزان موفقیت طرح دارد. اگرچه بهره‌گیری از فرم‌های نمادین ونیز تکنولوژی بُعد نشانه‌ای منظر را تقویت کرده و ارتباط ذهنی با مخاطب برقرار می‌کند، لیکن تحقیقات نشان داده که تلفیق اثر با زندگی روزانه اجتماع ضامن ماندگاری و موفقیت آن خواهد بود.زیرابا ایجاد کانونهای اجتماعی سبب تعامل بیشتر مخاطبان با یکدیگر و با محیط شده و خاطره‌انگیزی و هویت فضا را تقویت می کند.