به مناسبت موفقیت ثبت مجله علمی _ پژوهشی باغ نظر در پایگاه استنادی Web of Science (تامسون رویترز) در بخش Emerging Sources Citation Index مصاحبه‌ای با دکتر سیدامیر منصوری، مدیر مسئول مجله و دکتر احمد پوراحمد، سردبیر مجله صورت گرفت که خلاصه‌ای از آن به شرح ذیل است:
● اهمیت ثبت نشریات علمی را در پایگاه استنادی WOS یا همان ISI سابق تا چه حد می‌دانید؟
دکتر احمد پوراحمد: این پایگاه به عنوان یک شبکه منظم و منضبط علمی مطرح است که اغلب مجلات علمی دنیا در آن عضویت دارند. شاید بتوان آن را به نحوی باشگاه مجلات علمی دنیا دانست. پذیرش در این باشگاه نیازمند شرایطی بوده که خود تأییدی بر صلاحیت در سطح جهانی از سوی مجله است. علاوه بر این مجله از این طریق در سطح جهانی حضور پیدا می‌کند و گزارش دستاوردهای پژوهشی ما از این طریق به گوش مجامع علمی جهان می‌رسد.
● گفته می‌شود توجه به ISI و الزام اساتید و پژوهشگران به چاپ مقاله در نشریات ISI می‌تواند یک امر تحقیرآمیز نسبت به زبان ملی و هویت ملی محسوب شود. آیا این قول درستی است؟
دکتر سیدامیر منصوری: خیر. ISI یک مرجع شاهد بر رویت‌پذیری بالا و ضمناً گواهی است بر اینکه شما به عنوان یک مجله از نظام منضبط و معیارهای علمی پذیرفته شده جهانی تبعیت می‌کنید و واجد صفت‌های متعارف جهانی به عنوان یک مجموعه علمی معتبر هستید. اینکه ما بخواهیم پژوهشگران ایرانی مقالات خود را صرفاً در مراجعی با این مشخصات چاپ کنند یک خواسته ناخوشایند است. البته باید در نظر داشت در حوزه‌هایی که مجلات ISI داخلی وجود نداشته باشد، چاپ مقاله در مجلات خارجی برای پژوهشگران دشواری‌هایی نیز به دنبال خواهد داشت و اگرچه می‌توان به طور موقت راه حل‌هایی برای آن اندیشید، ولی راه حل پایدار و اساسی آن است که مجلات داخلی خود را به سطح ثبت در ISI برسانند. به این ترتیب مشکل پیش آمده نیز مرتفع خواهد شد.
● بسیاری عقیده دارند تکیه به چاپ مقاله در ISI به معنای رشد علمی نیست و این کار با توجه به مفاسد آن از جمله خرید و فروش مقاله به عنوان یک اقدام توسعه‌ای برای علم شناخته نمی‌شود؟
دکتر احمد پوراحمد: اینکه در یک زمینه علمی یا اجتماعی فساد وارد شود دلیل بطلان آن رویه نیست. اتفاقاً شاهد آن است که اصل موضوع مفید و ارزشمند است که نمونه‌های جعلی و تقلبی هم به آن راه پیدا می‌کند. راه حل این مسئله حذف یا حتی تضعیف جایگاه مقاله‌نویسی در کسب مرتبه‌های علمی نیست. بلکه باید با تمهیداتی، آفات واردآمده به این شجره طیبه که دارای منافع زیاد برای توسعه جامعه است را از میان برد.
● با توجه به اینکه باغ نظر اولین مجله ایرانی گروه هنر و معماری است که در ISI ایندکس و توسط بخش خصوصی منتشر می‌شود، ارزیابی شما از وضعیت مجلات علمی – دولتی ایران چیست؟
دکتر سیدامیر منصوری: چنانچه وزارت علوم هرچه زودتر چاره‌ای برای حل مشکل نشریات علمی این گروه نیندیشد وضع از این نیز بدتر خواهد شد. اغلب مجلات گروه هنر و معماری، دولتی هستند که با طولانی کردن فاصله انتشار و تمهیدات مدیریتی و اغماض‌های وزارت علوم به حیات خود ادامه می‌دهند. درحالی که با این روند و تداوم حمایت‌ها و رانت‌های وزارت علوم هرگز جریان سالم، موثر و پایدار علمی شکل نمی‌گیرد. این موفقیت باغ نظر باید برای تجدید نظر در سیاست‌های وزارت علوم شاخص مهمی به حساب آید.
● آقای دکتر به نظر شما مشکل این سیاست چیست؟
دکتر سیدامیر منصوری: اینکه مجلاتی با پشتوانه‌های عظیم دولتی و اغماض‌های قانونی و ساده‌گیری وزارت علوم از سوی دانشگاه‌ها منتشر شوند و در مقابل بخش خصوصی نه تنها از هیچ حمایتی بهره‌مند نباشد، بلکه با منع و روش‌های انقباضی وزارت علوم رو به رو گردد، رویه‌ای است که مصلحت کشور و تولید علم در آن نیست. برخوردهای تبعیض‌آمیز در اعطای رتبه علمی به حمایت از نشریه، انتخاب‌شدن به عنوان مجله برگزیده، حمایت‌های مالی و انحصاری‌شدن تشویق‌ها رویه‌هایی هستند که در سیاست فعلی وزارت علوم باید دچار تحول شوند.
● نقش شما به عنوان متولیانی از حوزه نشر علمی در کارگروه‌های تخصصی مجلات چقدر است؟
دکتر سیدامیر منصوری: علی‌رغم آنکه مجلات غیر دولتی گروه هنر مجلات موفقی هستند، مراجع تولیدکننده آنها هیچ نقشی در سیاست‌گزاری و تصمیم‌سازی این حوزه ندارند. کارگروه هنر را گروهی تشکیل می‌دهند که ارتباطشان با مجله حداکثر به دلیل چاپ مقاله بوده است و تصور صحیحی از ظرفیت‌ها و ضرورت‌های مجلات علمی ندارند.
● در ادامه صحبت از نمایه‌شدن در پایگاه‌های استنادی به نظر شما ISC نمی‌تواند جایگزین ISI باشد؟
دکتر احمد پوراحمد: باید گفت ISC سازمان جوانی است که به صورت نظری قابلیت آن را دارد تا به عنوان گونه خاصی از باشگاه بین‌المللی مجلات علمی شناخته شود، اما به صورت بالفعل کاست‌های زیادی دارد که قابل مقایسه با ISI نیست. این نکته مهم را باید درنظر داشت ویژگی‌های ISI اعطایی نیست، بلکه ناشی از عملکرد آن است. اینکه مرجعی بتواند تعداد زیادی مجله علمی بین‌المللی را در یک شبکه منسجم و نظام‌یافته سازماندهی کند و با تنظیم گزارش‌های لحظه‌ای و ارتباط‌دادن آنها با یکدیگر علاوه بر تسریع گردش علم، معیارها و شاخص‌هایی برای ارزیابی مجلات و مقالات تولید کند، ویژگی منحصر به فرد ISI است که سازمان ISC فاصله زیادی تا دستیابی به آن دارد. از جمله آنکه ISC هنوز گزارش چاپ مجلات و مقالات را به هنگام نمی‌تواند ارایه کند.
● به نظر شما آیا مشکل اساسی ISC عقب‌بودن از ثبت به هنگام مجلات است؟
دکتر سیدامیر منصوری: خیر. مهمتر از این مسئله، کم‌اهمیت بودن نظم انتشار مجله در سیستم ارزیابی ISC است. به همین دلیل مجلاتی که به موقع منتشر می‌شوند عملاً قادر به استفاده از مقالات مجلاتی که دیرتر ولی به تاریخ قبل چاپ می‌شوند نخواهند بود و این محرومیتی تحمیلی و ارزیابی غیر واقعی از محتوای مقالات به دست می‌دهد. علاوه بر این محرومیت تحمیلی، محرومیت ثانوی در تعداد ارجاعات به مجلات منضبط و به هنگام نیز ایجاد می‌کند. بدین ترتیب مجله‌ای که هنوز چاپ نشده و بعداً به تاریخ امروز چاپ خواهد شد نمی‌تواند به مقاله‌ای که امروز چاپ شده ارجاع دهد. در نتیجه مجله امروز با ارجاعات کمتری نسبت به مقالات چاپ‌شده داوری خواهد شد.
● چرا مجله باغ نظر به صورت دوزبانه منتشر می‌شود؟
دکتر احمد پوراحمد: براساس آیین‌نامه ISI مجلات گروه علوم انسانی و هنر (A&H) می‌توانند به زبان‌های محلی منتشر شوند ولی در عمل چون هیچ مجله فارسی در گروه هنر ISI وجود ندارد، عملاً مجله فارسی‌زبان نه می‌تواند ارجاع بگیرد و نه ارجاع بدهد. این اتفاق در عمل موجب محرومیت از ثبت در ISI می‌شود در نتیجه چون آیین‌نامه نامبرده و این نحوه تصمیم‌گیری با هم یک دور باطل را تشکیل می‌دهند که شکستن آن محال است راه حل برای ما آن بود که مجله را به صورت انگلیسی وارد سیستم ISI کنیم. از طرف دیگر چون اکثریت مخاطبان مجله، فارسی زبان هستند، از این رو باغ نظر با دو زبان فارسی برای مخاطبان داخلی و انگلیسی برای مراودات بین‌المللی چاپ و منتشر می‌شود.
● در پایان جناب آقای دکتر منصوری با توجه به اینکه وزارتخانه از توسعه مجلات انگلیسی حمایت می‌کند چرا شما باغ نظر را فقط به زبان انگلیسی منتشر نمی‌کنید که آسان‌تر باشد؟
دکتر سیدامیر منصوری: این هم یکی از سیاست‌های متناقض وزارت علوم است. توسعه بدون رشد نیروی انسانی ممکن نیست و جامعه اصلی مخاطبان مجله باغ نظر، فارسی زبان هستند. اینکه برای ثبت در ISI و ورود به باشگاه جهانی علم لازم است نسخه انگلیسی مجله هم منتشر شود نافی ضرورت ارتقای دانش مخاطب اصلی مجله نمی‌تواند باشد. در نتیجه مجله باغ نظر برای دستیابی هم زمان به دو هدف نامبرده، فشار مضاعفی را به مدیریت مجله از یک سو و نویسندگان از سوی دیگر وارد آورد تا فواید هر دو هدف تأمین شود.
ضمن آرزوی موفقیت روزافزون برای شما، از اینکه وقت ارزشمندتان را در اختیار گذاردید و به روشنگری مسایل نشریات گروه هنر و معماری پرداختید، کمال تشکر را دارم.