برج مخابراتی چندمنظوره‌ی میلاد در شمال غربی تهران قرار دارد و با ارتفاع ۴۳۵ متر، بلندترین برج ایران، ششمین برج مخابراتی جهان و بیستمین سازه‌ی نامتکی جهان محسوب می‌شود. این سازه به دلیل بلندی بسیار و شکل ظاهری متفاوت، تقریباً از همه جای تهران نمایان است و از این رو، یکی از نمادهای پایتخت و از دیدنی‌های تهران به شمار می‌آید. باتوجه به چنین خصوصیاتی بی‌شک نورپردازی برج نیز باید خاص باشد. نورپردازی ویژه این برج با هدف نمایش معماری عظیم آن و جلوه‌های بدیع و زیبایش طراحی شده است. برج میلاد به عنوان بلندترین سازه‌ی شهر تهران باید مانند نگینی در شب بدرخشد و از هرجای تهران نیز دیده شود.
برجی در دل آسمانی تاریک نمی‌تواند زیبایی داشته باشد. برج‌های بزرگ دنیا نیز با نورپردازی در شب خودنمایی می‌کنند. از این رو برای برج میلاد دو نوع تابش نور در نظر گرفته شد، یکی نورپردازی ثابت بدنه و دیگری نورافشانی ویژه که می‌تواند در غالب نمایش‌های سه بعدی نور بر بدنه باشد و تاکنون یک نمونه از آن به اجرا درآمده است. در این یادداشت به طور خاص به نورپردازی ثابت و فعلی برج میلاد پرداخته شده است. با تکمیل نورپردازی بدنه علاوه بر مشخص و نورانی بودن برج میلاد از تمام نقاط تهران، در مناسبت‌های مختلف شاهد فعال شدن کامل نورافشانی نیز خواهیم بود. سیستم کنترل نورپردازی بدنه در برج ملی میلاد به صورت متمرکز و بسیار پیشرفته است، به نحوی که می‌توان برای نورپردازی در شب و مناسبت‌های مختلف، برنامه‌ی یکساله برای آن تعریف کرد.1 در این نورپردازی پایه‌ی برج از پایین به سمت بالا روشن شده است. به دلیل عامل قدرت پرتاب نور، هرچه به مرکز پایه نزدیک می‌شویم از قدرت نور آن کاسته شده و در بخش وسیعی از میانه‌ی برج نوری وجود ندارد. این نورپردازی از بالا نیز به همین صورت تکرار شده است. با وجود آلاینده‌های نوری در اطراف برج اگر از زاویه‌ی پایین و یکی از بزرگراه‌های حاشیه آن به برج نگریسته شود بخش میانی تاریک به نظر می‌آید. به این ترتیب تنها بخش اندکی از بالا و پایین برج در معرض نورپردازی قرار گرفته و عملاً بدنه‌ی آن دیده نمی‌شود. (تصویر1) البته بسته به میزان آلاینده‌های نوری می‌توان در شرایطی خاص پرتاب نور بیشتری را روی بدنه برج مشاهده کرد. به گونه‌ای که فرم و حجم بدنه بیشتر خود را نشان دهند. (تصویر2)
نورپردازی، خلق مجدد بنای برج میلاد در تاریکی است و برج به نقطه‌ای برای نظاره‌ی شهروندان در شب تبدیل خواهد شد. نورپردازی که بتواند فرم‌های بنا را همانگونه که در روز دیده می‌شود در شب نیز در نظر شهروندان بیاورد موفق محسوب می‌شود. سبک معماری هر چقدر هم که پیش پا افتاده باشد و یا نازیبا، عنصر هویت‌بخش و موثر آن بنا است و وظیفه‌ی طراح نورپردازی این است که پیش از هر کاری سعی در حفظ هویت آن داشته باشد، چرا که مخاطب این بنا، گردشگر و توریست، برای دیدن بنا، همانگونه که بوده و هست به این مکان آمده و ما نمی‌بایست با تحمیل نظر شخصی خود هویت بنا را از او بگیریم. در طراحی نورپردازی چنین بنایی، پس از سعی در حفظ هویت بنا و حجم خاص آن باید در بهتر نشان دادن وجوه تمایز و برتری‌اش نسبت به دیگر بنا‌ها کوشید. این در حالی است که نورپردازی بدنه‌ی برج میلاد به بیننده چنین القا می‌کند که سازه راس برج در هوا معلق است. یکی دیگر از نکات هویت‌بخش معماری برج میلاد فرم‌های هندسی است که زیر سازه راس برج ایجاد شده‌اند. به دلیل ارتفاع زیاد عملاً ناظر نمی‌تواند شاهد جزئیات این طراحی باشد اما بافت حدودی آن در نظر بیننده ثبت می‌شود و بنابراین در شب نیز باید مشابه آنچه در روز دیده می‌شود قابل رویت باشد. با کارگذاری چراغ‌هایی در نقاط تقاطع این اشکال هندسی در شب فرم هندسی و بافت آن گم شده و به ناگاه ناظر با برجی با راسی متفاوت مواجه می‌شود که به دلیل عدم روشن بودن پایه نیز تقریباً معلق است. (مراجعه شود به تصویر 1) در حالی که با اجرای نورپردازی کمی پیچیده‌تر، امکان رویت فرم‌هایی که به دلیل بعد مصافت در روز کمتر قابل رویت هستند فراهم می‌شد و بنا از هویت فرم‌هایش کمتر دور می‌شد. می‌توان گفت نورپردازی فعلی نمای برج میلاد به هویت فرم‌ها آنگونه که در روز دیده می‌شود خدشه وارد کرده است. از طرف دیگر رنگ خنثی در نورپردازی در مقایسه با نورهای اطراف حالتی بی روح به برج داده است. با توجه به رنگ خاکستری برج چنانچه نورپردازی آن در شب نیز خنثی باشد بیش از پیش بر بی روح بودن بنا تاکید شده و جلوه‌های نورهای گرمی را که طی روز بر بدنه آن می‌تابد را نیز خنثی می‌کند. نور گرم خورشید طی روز سبب می‌شود سردی رنگ برج کمتر آزار دهنده باشد و در نهایت به عنوان رنگ هویت‌بخش آن پذیرفته شود. اما در سردی رنگ‌های شب همراه‌شدن رنگ خنثی با نورپردازی کاملاً خنثی بر سردی آن افزوده است. نورپردازی که از راس وجوه بدنه بر سطوح برج و با رنگ‌هایی گرم‌تر بتابد، می‌تواند حس گرما را القا کرده و با روشن‌کردن سرتاسر بدنه با یک شدت مساوی به فرم بنا وفادار بماند. به این ترتیب منظور اصلی در نورپردازی این برج و درخشش و قابل رویت بودنش از نقاط مختلف شهر برآورده خواهد شد. تکرار منابع نوری و جهت تابش به سوی بدنه، ضمن کاهش آلودگی نوری، لطمه‌ی کمتری به افق نور شب‌های تهران وارد کرده و دید محلات اطراف را مختل نمی‌کند. استفاده از از گونه‌ای دیگر از نورپردازی مرسوم در دنیا به صورت خطی در این مورد مفید خواهد بود. نورپردازی خطی رئوس اضلاع و قسمت تحتانی راس برج سبب مشخص‌شدن خطوط معماری برج در شب شده و در نهایت به تاکید بر هویت و عظمت برج و درخشش آن همچون خورشیدی گرم و پذیرا در شب منتهی خواهد شد.
تصویر 1-عدم مشاهده بدنه برج به طور کامل و از بین رفتن فرم معماری پایه برج. تفاوت در منظر روز و شب کلاهک برج
تصویر 2- امکان مشاهده ضعیف پایه برج بر اثر تاثیر نورهای محیطی در زمان هایی خاص
پی نویس:
1- http://www.mehrnews.com/news/732511/