در سال‌های پس از انقلاب اسلامی ایران توسعه مراکز آموزش عالی تنها در تناسب با رشد جمعیت بوده و آسیب‌شناسی تحولات در حوزه فرهنگ و هنر را مد‌نظر قرار نداده است. لذا برنامه‌های توسعه‌ای در این حوزه اغلب به ازدیاد مراکز آموزشی معطوف شده و مسئله‌شناسی بومی و ملی و کشف راهبردهای ضروری در راستای اعتلای فرهنگ و هنر مغفول مانده است.
از سوی دیگر ضعف نظریه‌پردازی در ایران موجب شده دستاوردهای روز جهان در برنامه‌ریزی‌هایی که به رشد و اعتلای جامعه فرهنگی و هنری کشور می‌انجامند تا حد زیادی ناکارآمد باشند. رفع این کاستی در گرو توسعه پژوهش‌های هدفمند و بومی است. تحقق این مهم در چنین شرایطی با روش‌های متکی بر انزوا‌طلبی و تحقیقات فردی میسر نخواهد بود.
دنیای امروز نیازمند روش‌های نو است: اقدامات سیستمی در پژوهش و تولید علم و هنر.
بر این اساس پژوهشکده نظر فعالیت‌های خود را در حوزه‌های هنر، معماری و شهرسازی به گونه‌ای متمرکز کرده است که مبتنی بر این روش‌ها باشد. هسته نظری این فعالیت‌ها را می‌توان به شکل زیر خلاصه کرد:
اهداف
- زمینه‌سازی برای انجام مسئولیت اجتماعی فرهیختگان جامعه در حوزه هنر
- مددرسانی به تحقق جامعه متخصصان رشته‌های مرتبط
- تلاش به منظور قرائت نوین از فرهنگ و هنر ملی و اسلامی ایران
- گسترش مرزهای دانش و توسعه فرهنگی
راهبردها
- گسترش نشر مبتنی بر تولید
- اطلاع‌رسانی، تحلیل و نقد فعالیت‌های مرتبط در ایران و جهان
- اصالت بخشیدن به کار گروهی و داوطلبانه
- تعامل مثبت با گروه‌ها و متخصصان مرتبط به منظور هم‌افزایی ظرفیت‌های کشور
همکاری‌های دانشگاهی
پژوهشکده از سال ۱۳۸۹، در راستای اهداف پژوهشی خود، زمینه همکاری با دانشگاه‌های خارجی و داخلی را در دوره تحصیلات تکمیلی فراهم کرده است. در حال حاضر تعاملات علمی، آموزشی و پژوهشی با این دانشگاه‌ها در راستای برنامه‌های بین‌المللی برقرار شده و در حال افزایش است.
همکاری‌های تخصصی
پژوهشکده از سال ۱۳۸۸ در راستای اهداف پژوهشی و اجرایی خود و با توجه به نیازهای تخصصی نهادها و سازمان‌های دولتی، خدماتی را در اختیار آنها قرار داده است که در قالب قراردادهایی به انجام می‌رسند. این خدمات هم در حوزه آموزش و هم در حوزه پژوهش ارائه می شوند.
تفاهم‌نامه‌ها
در راستای گسترش فعالیت‌های علمی- فرهنگی و حمایت از برنامه‌های انجمن‌های علمی، موسسات پژوهشی و نهادهای غیردولتی که در حوزه هنر و علوم انسانی فعالند، پژوهشکده نظر تفاهم‌نامه‌هایی را با نهادهای مرتبط منعقد می‌سازد. هدف از این تفاهم‌نامه‌ها ایجاد زمینه همکاری متقابل بین نهادها و پژوهشکده در راستای وظایف اساسنامه‌ای و بهره‌مندی از مزیت‌های نسبی دو طرف در زمینه‌های مشترک به منظور هم‌افزایی در تحقق مأموریت‌های خود است.
در حال حاضر پژوهشکده در چهار طبقه ساختمان به مساحت ۸۰۰ متر مربع در خیابان دکتر قریب و خیابان جمالزاده مستقر است. کتابخانه و مرکز اسناد، شبکه محلی کامپیوتری، اینترنت پرسرعت و دستگاه‌های کامپیوتر متصل به شبکه و اینترنت و مجموعه وسایل سمعی و بصری بخشی از امکانات فیزیکی پژوهشکده است که در کنار نیروی انسانی توانمند و اساتید و پژوهشگران حوزه‌های مرتبط، بستر بسیار مناسبی را برای پژوهش و تولید علم فراهم می‌کند.
