نشست “چالش‌های مجلات علمی گروه هنر و معماری در ایران” پانزدهم اسفندماه 1396 با حضور دکتر فرح حبیب/ استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و سردبیر مجله علمی-پژوهشی هویت شهر و مجله بین‌المللیI.J.A.U.D ، دکتر جعفر نوری/ استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و مشاور کمیسیون نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر احمد پوراحمد/ استاد دانشگاه تهران و سردبیر مجله علمی-پژوهشی باغ نظر و مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، دکتر سید امیر منصوری/ رئیس پژوهشکده نظر و مدیر مسئول مجله علمی-پژوهشی باغ نظرو جمعی از کارشناسان مجلات، پژوهش‌گران و دانشجویان در گالری نظرگاه برگزار شد.
دکتر منصوری رییس پژوهشکده نظر ابتدا مشکلات و چالش‌های مجلات علمی گروه هنر و معماری را به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم کرد. وی مسایل موجود در کشور و قوانین و معیارهای وزارت علوم در مدیریت مجلات را از جمله چالش‌های درونی برشمرد. ایشان سپس به طرح محدودیت‌های مجلات ایرانی در سطح جهانی پرداخت و مشکلات مربوط به زبان، نظم انتشار، ارتباطات ضروری بین تحریریه‌ها، توزیع مجلات و مسایلی همچون … که مانع حضور مجلات در سطح جهانی می‌شود را از جمله مشکلات بیرونی عنوان نمود و با بیان مشکلات مشترک، این جلسه را فرصت و نخستین جرقه برای ایجاد تشکل‌هایی مانند نشست حاضر و تعامل و هماهنگی میان دست اندرکاران دانست.
دکتر نوری در ادامه جلسه به فعالیت‌های ۲۰ ساله خود برای ثبت مجلات علمی ایرانی در پایگاه‌های بین‌المللی اشاره کرد و گفت، تا امروز توانسته حدود ۱۲ نشریه را در WOS [1]یا همان ISI [2] سابق ثبت کند. وی درباره چگونگی روند کسب نمایه ISI توسط مجلات علمی گفت: نشریات برای کسب نمایه درخواست خود را در سایت WEB OF SIENCEثبت می‌کنند و سپس درخواست آنها بر اساس استانداردهای نگارشی، انتشار به موقع مجله، محتوای مقالات و… مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد،
وی در ادامه درباره پایگاه استنادیESCI [3]توضیح داد که یکی از هسته‌های نوظهور نمایه‌سازی در پایگاه WOS می‌باشد که پس از بررسی‌هایی، مجلات بروز دارای پتانسیل و شرایط لازم در آن نمایه می‌شوند. پس از ثبت مجلات در ESCI به مدت دوسال بررسی محتوایی و ساختاری شده و در نهایت مجلات حائز شرایط به یکی از دو بخشA&HCI یا SSCI منتقل می‌گردند. سپس ایشان تاکید کرد که مرحله ESCI بسیار حساس و مهم است، زیرا در صورت تشخیص هرگونه خطا امتیاز منفی را به دنبال خواهد داشت.
دکتر فرح حبیب نیز ضمن اشاره به سابقه فعالیت خود در مجلات علمی بیان کرد: فعالیت و کار در مجلات علاوه بر برخورداری از پشتوانه علمی به روابط سیاسی و اجتماعی خاصی نیز نیازمند است. وی در ادامه اظهار داشت: در قدم اول نشریات به هیئت تحریریه باتجربه و همکارانی که عشق به کار، صبوری و استقامت داشته باشند نیازمند است، زیرا کار بسیار دشواری است و در قدم بعدی داشتن سامانه مناسب را از اصول مهم در این زمینه معرفی کرد. ایشان سختی‌ها و چالش‌های نشریه هویت شهر را اینگونه عنوان کرد؛ وابسته بودن مجله به نهادی دولتی، استقلال نشریه را تحت الشعاع قرار داده تا حدی که برای هر تغییر یا تصمیمی باید روند اداری طولانی طی شود، همچنین به دلیل پرمشغله بودن افراد با اعتبار علمی بالا میزان کمک و همکاری آنها با مجله محدود شده است.
در ادامه دکتر پور احمد ابتدا با طرح سوالاتی ازجمله اینکه نشریه علمی-پژوهشی چیست و چه کاربردی دارد؟ آیا نشریات علمی پژوهشی به هدف وجودی خود رسیده‌اند؟ این نشریات هدف‌اند یا وسیله؟ توضیح داد که یک محقق و پژوهشگر پس از نتیجه‌گیری از تحقیق یا پروژه خود، نتایج آن را منتشر می‌کند که این نتایج یا جنبه کاربردی دارند یا دارای اهداف علمی و نظری هستند، بنابراین کار اصلی نشریات تولید علم یعنی اضافه کردن به دانش جهانی است. وی سپس با طرح این سوال که آیا پژوهش‌ها و تحقیقات ما واقعا تولید علم می‌کنند؟ به بیش از ۱۰۰۰ طرح ارائه شده در ۹ سال مدیریت ایشان در بخش پژوهش‌های دانشگاه تهران اشاره کرد که فقط درصد کمی از آنها موفق بوده‌اند. وی در این‌باره افزود: مسایل دیگری جز تولید علم باعث شده رو به نشریات بیاوریم؛ لزوم ارایه مقاله برای کسب اجازه دفاع پایان‌نامه دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا، اهمیت مقاله در استخدامی هیئت علمی دانشگاه‌ها، کمی‌گرایی رتبه‌بندی دانشگاه‌ها براساس تعداد مقالات، ترفیع و ارتقای افراد از جمله این مسایل به شمار می‌روند. در نتیجه فلسفه وجودی نشریات از آغاز غلط بوده و نشریات علمی-پژوهشی برای ما وسیله‌ای است برای اهداف غیر علمی در صورتی که اصل باید تولید و توسعه علم باشد.
پس از ایراد سخنرانی هریک از افراد، دکتر منصوری مشکلات را چنین برشمرد: روشن نبودن معیارهای ارزیابی وزارت علوم برای اعطای رتبه علمی، نبودن قوانین مشخص، عدم دقت لازم مسئولین در بررسی مجلات، عدم بررسی کارشناسی و ضعف برخورد حرفه ای و اخلاقی.
و سپس اینگونه جمع‌بندی کرد که بخش مربوطه در وزارت علوم از انجام وظایف ناتوان است و اینگونه برداشت می‌شود که وزارت علوم وظیفه اصلی خود را توسعه آموزش عالی و دانشگاهی می‌داند و افراد تصمیم گیرنده درک درستی از مقاله‌نویسی و تولید و روش توسعه علم را نداشته و مجله را ابزار استخدام و رتبه گرفتن و … می‌دانند.
[1]– WEB OF SIENCE
[2] -Internation scientific indexing
[3] – Emerging Sources Citation Index
