چندی پیش خبر نورپردازی درختان بزرگراه مدرس، به مساحت50 هزار متر مربع در ضلع شمال غربی پل طبعیت، منتشر گردید و نمایش شهر شب از اهداف آن اعلام شد.(تصاویر 1-5) اما به نظر می رسد مفهوم شهر شب در نگاه مجریان امر بیشتر جنبه تزئینی دارد تا عملکرد گرا. هنوز دیدگاه آرایش و تزئین منظر شهر بر سیاست گذاری‌های زیباسازی تهران سایه افکنده است.
در سال 1387 لایحه الزام شهرداری تهران به رونق زندگی شبانه به تصویب‌رسید. با اعلام سال 2015 به عنوان «سال جهانی نور»، از طرف سازمان یونسکو، که در کشور ما از 12 بهمن آغاز شد، نورپردازی تهران اهمیت بیشتری یافت. شهرتهران با داشتن خصوصیاتی چون پایتخت،کلانشهر، و چهار فصل بودن، لزوم تحقق مفهوم شهر شب را در خود الزامی می‌کند. جهت تحقق شهر شب، باید شهر را واجد خصوصیات بستر ساز تحقق آن نمود. روشنایی، حمل‌ونقل و امنیت پایه‌های استفاده از شب هستند. دو عامل اصلي را می‌توان باعث شكل‌گيري سيماي شبانه شهر دانست :
– حضور شهروندان و فعاليت‌هاي جمعي آن‌ها در شهر.
– سيماي شهر كه نتيجة نورپردازي فضاهاي آن است.
قدم زدن، خرید‌کردن، حضور در بوستان‌ها، رفتن به سینما و تئاتر و دیگر اقدامات انسانی از جمله فعالیت‌های زندگی شبانه محسوب می‌گردد. نمی‌توان بزرگراه‌هایی که محل عبور و مرور خودروهایی با سرعت زیاد است و سرنشینانشان تنها لحظاتی می‌توانند مناظر اطراف را مشاهده کنند، جزئی از فضای عمومی شهر دانست. بنابراین انتخاب محل نورپردازی حاشیه اتوبان مدرس با توجه به دسترسی محدود آن از پارک آب و آتش صرفا حرکتی نمایشی به نظر می رسد.
شهر تهران شهری موتوریزه است که زندگی پیاده در آن چندان مفهومی ندارد. تهران از منظر حرکت پیاده‌ها، شهری کم نور است. عدم امکان استفاده پیاده از فضاهای نورپردازی تهران، این مکان‌ها را مانند نمونه مورد بررسی در این گفتار به محل‌هایی خلوت تبدیل کرده است. چنین فضاهایی با وجود نور، به دلیل خلوت بودن، آسیب‌زا بوده و جرم خیز هستند. پس نورپردازی شهر، بدون در نظر گرفتن امکان حضور مخاطبینش بر خلاف اهداف شهر شب، آن را به مکانی نا‌امن تبدیل می‌کند که تنها برای نمایش به نورپردازی هایی رنگین نیز آراسته شده است.
بنابر این نورپردازی حاشیه بزرگراه مدرس را، به چند جهت برخلاف هدف اعلام شده از سوی سازمان زیباسازی تهران نمی‌توان در راستای اهداف شهر شب دانست:
-با وجود اینکه این مکان در کنار پروژه نورپردازی پل طبیعت واقع شده، از نظر دسترسی جهت تعاملات اجتماعی مناسب نیست. دید از اتوبان مدرس و دید از روی پل آن مطلوب ارزیابی نمی‌شود. دسترسی آن از پارک آب و آتش نیز کار سختی است. بگونه‌ای که با وجود نورپردازی این منطقه بسیار خلوت است.
-نورپردازی این محل فاقد توجیه اقتصادی بوده، و دلیل آن نیز عدم سهولت دسترسی عمومی است.
-در حالی که نورپردازی‌های پارک‌های اطراف این ناحیه، از جمله پارک طالقانی، که مراجعه کنندگان بسیاری در فصل گرما، حتی در اواسط هفته دارد، و می‌تواند محل تعاملات اجتماعی مطلوبی باشد، فاقد نورپردازی کارشناسی شده‌است، نورپردازی بخشی از حاشیه اتوبان مدرس با رویکرد صرفا تزئینی، که دسترسی و دید مناسبی نیز ندارد، آن هم نوعی از تزئین که به دلیل هزینه بالا، بیشتر برای مناسبت‌های خاص و مدت زمانی کوتاه قابل اجراست(تصویر 6 و 7) ، نمی‌تواند در راستای اهداف شهر شب تعریف گردد.
در پایان می‌توان گقت، با وجودی که هدف این پروژه تامین اهداف شهر شب در تهران تعریف شده، اما در عمل نگاه مسئولین شهری را متفاوت از مباحث علمی این مقوله نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد هنوز هم زیباسازی منظر از نگاه مجریان، تفاوت چندانی با آرایش و صرف افزودن المان‌هایی به آن، بدون توجه به کارکرد و مفهوم حقیقی زیبایی شهری که در تعاملات انسانی مفهوم پیدا می‌کند، ندارد. در مورد نورپردازی سطح شهر تهران نیز همچنان این رویکرد قابل مشاهده است. گویی تنها تزئین تعدادی درخت در حاشیه بزرگراه مدرس از طریق نورهای رنگی مدنظر بوده است و نه بهینه سازی فضای جمعی شهروندان تهرانی. نورپردازی در مسيرهاي عبوری، امکان تبدیل تهران را به شهر شب نمی‌دهد. زیراتزئینی بوده و فارغ از هرگونه نگاه عملکردي و هويت‌بخشي است و بستري براي فعاليت‌هاي شهروندان پديد نمي‌آورد.
منابع:
http://zibasazi.ir/fa/news/item/6798.html
http://memarinews.com/vdcaemnu.49nea15kk4.html
http://nazaronline.ir/fa/pages/?cid=904
http://www.hamshahrionline.ir/print/14291
http://zibasazi.ir/fa/commentarticle/item
http://yelp.com
http://wantchinatimes.com
تصاویر:
کیفیت عکسها خوب نیست
اما مطلب خوبه